Яшил иқлим жамғармаси (ЯИЖ) дунёдаги энг йирик иқлим фонди ҳисобланади. Унинг дастлабки капиталлашуви 2014 йилда 10,3 миллиард АҚШ доллардан ошган. 2020 йилдан бошлаб, жами маблағлар тахминан 100 миллиард АҚШ долларини ташкил этади. Шунингдек, Жамғарма Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Иқлим ўзгариши бўйича доиравий конвенцияси (БМТ ИЎДК) асосида ташкил этилган молиявий механизм ҳисобланади.
Яшил иқлим жамғармаси 2010 йилда Канкун шахрида 194 мамлакат ҳукуматлари иштирокида Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Иқлим ўзгариши тўғрисидаги доиравий конвенцияси иштирокчиларининг ўн олтинчи конференциясида ташкил этилган. Унинг мақсади ривожланаётган мамлакатларда зарарли газлар чиқиндиларини камайтиришга ёрдам бериш, шунингдек, аҳолининг заиф қатламларини иқлим ўзгаришининг муқаррар таъсирига мослашишига ёрдам беришдир.
Бош офис Жанубий Кореянинг Сонгдо шахрида жойлашган.
Асосий ташкилотлар
ЯИЖ нинг асосий ташкилотлари котибият ва кенгашдир. Котибият тўлиқ мустақил орган бўлиб, Жамғарманинг кундалик фаолияти учун жавобгардир ва ЯИЖ кенгашига ҳисобот беради. Кенгаш фонд ишларини бошқаради, иқлим лойиҳаларига маблағ ажратиш тўғрисида қарорлар қабул қилади. Унинг ривожланган ва ривожланаётган давлатларнинг 24 аъзоси бор. Кенгаш йиғилиши йилига 3 марта ўтказилади.
Молиялаштириладиган лойиҳалар
Яшил иқлим жамғармаси томонидан молиялаштириладиган лойиҳалар қуйидагиларни амалга ошириши учун йўналтирилиши мумкин:
- Иссиқхона газлари чиқиндиларини камайтириш орқали иқлим ўзгаришини олдини олиш (юмшатиш);
- Ҳозирги ёки кутилаётган иқлим ўзгаришининг салбий таъсирига ва ҳолатига мослашиш;
- Иқлим ўзгаришини олдини олиш (юмшатиш) ва унга мослашиш.
Шу билан бирга, Жамғарма иқлим ўзгаришини олдини олиш (юмшатиш) ва иқлим ўзгаришига мослашиш чораларини молиялаштиришда мувозанатни сақлашга ҳаракат қилади.
Лойиҳанинг ҳажми ва қамровига кўра қуйидаги қийматларда молиялаштиради:
Микро лойиҳалар - 10 миллион АҚШ долларгача;
Кичик лойиҳалар - 10 дан 50 миллион АҚШ долларгача;
Ўрта лойиҳалар - 50 дан 250 миллион АҚШ долларгача;
Катта лойиҳалар - 250 миллион доллардан.
ЯИЖ молиялаштириш грантлар, кредитлар, капитал ва кафолатлар шаклида бўлиши мумкин.
ЯИЖ архитектураси
ЯИЖ билан ўзаро алоқада муҳим рол ўйнайдиган учта асосий боғлиқлик мавжуд. Бу Миллий ваколатли орган (МВО) ёки алоқадор ташкилот, аккредитациядан ўтган ташкилот ва амалга оширувчи ташкилот.
1. Миллий ваколатли орган (МВО) ёки алоқадор ташкилот:
- ЯИЖ билан ўзаро ҳамкорлик қилиш ҳуқуқига эга бўлган миллий ваколатли орган;
- мамлакатнинг устувор йўналишларига мувофиқ лойиҳалар/ дастурларнинг бажарилиши устидан стратегик назоратни амалга оширади;
- ЯИЖ томонидан кўриб чиқиш учун тўғридан-тўғри молиялаштиришда миллий ташкилотни аккредитация қилиш тўғрисида сўров юборади;
- миллий даражада манфаатдор ташкилотларни жалб қилади;
- ЯИЖ ресурсларини жалб қилиш учун тайёргарлик дастурини тасдиқлайди;
- лойиҳалар ва дастурларга ҳеч қандай эътироз билдирмайдиган хат тақдим этади.
Ўзбекистондаги Миллий ваколатли орган - Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги.
2. Аккредитациядан ўтган ташкилот (АТ):
- лойиҳалар ва дастурларни молиялаштириш бўйича таклифларни ишлаб чиқади ва тақдим этади;
- лойиҳалар ва дастурларни бошқарилишини ҳамда амалга оширилишини назорат қилади, ЯИЖ талаб қилган молиявий ва техник ҳисоботларни тақдим этади;
- ЯИЖ билан биргаликда молиялаштириш учун хусусий сектор капитали ва ўз капиталини жамлайди;
- молиявий воситаларни қўллайди ва бошқаради.
3. Амалга оширувчи ташкилот:
- аккредитациядан ўтган ташкилотнинг назорати ва умумий бошқарувидаги ЯИЖ томонидан қўллаб-қувватланадиган лойиҳаларни амалга оширади;
- аккредитациядан ўтган ташкилот орқали лойиҳалар ва дастурларни молиялаштириш бўйича таклифларни ишлаб чиқади ва тақдим этади.
